* "رجب" در لغت نام نهری در بهشت است و در طول سال از ابتدای این ماه یک برنامه سنگین عبادی شروع می شود که تا آخر ماه مبارک رمضان ادامه دارد چنانکه گویی در این سه ماه برنامه و طرح فشرده یک سلوک مرضی خداوند با ذکر شواهد و نشانی همه منازل و مشکلات این راه ذکر شده است .

* ماه رجب، سراسر نور و فضیلت و رحمت است. شب اول آن كه جزء چهار شب برتر سال است و شب زنده داری در آن كه بسیار مورد تاكید قرار گرفته، لیلة الرغائب (اولین شب جمعه ماه) و میلاد ابوالائمه امیرالمومنین علیه السلام تا شب نیمه رجب و ایام مبارك "بیض" كه راهیان طریق سلوك به اعتكاف و مناجات با رب جلیل می‌نشینند و بیست و هفتم رجب كه رحمت الهی ظهور كرد و محمد مصطفی صلی الله علیه و آله به رسالت مبعوث شد. 

* رعایت كنندگان حرمت ماه رجب و عاملین به اعمال آن را "رجبیون" نامند. همانا كه در قیامت فرشته ای ندا می دهد:«أین الرجبیون»، كجایند افرادی كه ماه رجب را محترم شمرده و اعمالی از آن را انجام داده اند.

: امام خمینی (ره)، این عارف بالله در مورد ماه رجب می فرماید 

شرافت ماه رجب در زبان ها ، در بیان ها، درعقلها و در فكرها نگنجد. رجب ماه دعا و استغفار است و سفارش زیادی به (استغفار) در این ماه شده است .

فضائل ماه رجب

 هفتمین ماه از سال هجری قمری رجب نام دارد که نباید فضیلت آن را به بوته فراموشی سپرد زیرا در میان ماههای دوازده ‏گانه تنها و بدون ائتلاف با ماههای دیگر از حرمت و قداست ‏برخوردار می ‏باشد، در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم‏» یعنی برخوردار از حرمت ‏یاد شده است که یکی از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام می ‏باشد.

 رسول اکرم (ص) فرموده ‏اند: رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت‏ به پایه آن نمی ‏رسد و قتال با کافران در این ماه حرام است، آگاه باشید که رجب ماه پروردگار است و شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور می‏گردد. 

 امام هفتم (ع) فرموده ‏اند: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرین‏تر است; هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد. 

 از امام صادق (ع) نقل شده که حضرت محمد (ص) فرمود: رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب‏» می‏گویند زیرا که رحمت ‏خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‏شود پس بسیار بگوئید استغفر الله و اسئله التوبة .

 در حدیث است که حضرت نوح(ع) روز اول این ماه سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر که این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور می ‏شود و نیز طبق سخن حضرت صادق(ع) خواندن زیارت امام حسین(ع) در روز اول این ماه مستحب و تأکید شده است.

 پیامبر(ص) فرمودند: رجب برای امّت من ماه استغفار است پس در این ماه به محضر پروردگار از گناهان خویش پوزش طلبید که خداوند بخشنده‏ ای مهربان است.

* امام صادق(ع) فرمود: روزه بیست و هفتم رجب را از دست مده که آن روزی است که مقام نبوّت به محمّد(ص) داده شد و ثواب آن برای شما به اندازه ثواب شصت ماه است .

نام‏های رجب

 ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نام‏های دیگری نیز دارد؛ نام‏هایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛ ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماه‏های حرام؛ سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛ ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلت‏های بسیار 

اعمال ماه رجب در کتاب شریف المراقبات مرحوم ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي

ماه رجب ماهی است که ارزش و شرافت‏ بسیاری دارد. از مشهورترین ماه‏ هاست و از اوقات ارزنده برای دعاست . در ایام جاهلیت ، این ماه به طوری معروف بوده است که آنان برای به دست آوردن حوایج‏ خود منتظر رسیدن آن بوده‏ اند. 

 ماه رجب ماه «علی‏ علیه السلام‏» است؛ چرا که ولادت آن امام در این ماه اتفاق افتاده است . شب اول رجب ، از شب‏ های چهارگانه‏ ای است که احیا و عبادت در آن تاکید شده است.

روز نیمه ماه رجب از بهترین روزها برای دعاست .

 27 رجب ، روز "مبعث" رسول اکرم‏ صلی الله علیه وآله است ؛ روز ظهور رحمت رحیمیه خداوند؛ روزی که همانند آن از اول عالم تا امروز نیامده است؛ اشرف روزها از نظر معنویت است.

از مراقبات این ماه آن است که معنای ماه حرام را دانسته، و حق آن را ادا کنیم. حرکات، سکنات و خطورات قلبی خویش را مراقبت کنیم .

 بدانیم این ماه، موسم عبادت و شب‏ زنده‏ داری است. دعا هنگام دیدن ماه رجب، توجه به برکات رجب المرجب و ... نباید فراموش شود.

. روزه سه روز از ماه رجب و ارزش بسیار آن حاکی از منزلت این ماه و عظمت روزه آن است 

(المراقبات ، ص 35 - 75 )

سیری در آداب ماه شریف رجب

 به ياد داشتن حديث (ملك داعى) 

از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) روایت شده: خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده است كه ((داعى)) گفته مى شود. هنگامى كه ماه رجب آمد، اين فرشته در هر شب از اين ماه تا صبح مى گويد: خوشا به حال تسبيح كنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرمايد: همنشين كسى هستم كه با من همنشينى كند. فرمانبردار كسى هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشايش هستم. ماه، ماه من و بنده، بنده من و رحمت، رحمت من است. هر كسى در اين ماه مرا بخواند او را اجابت مى كنم و هر كس از من بخواهد به او مى دهم و هر كس از من هدايت بخواهد او را هدايت مى كنم . اين ماه را رشته اى بين خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس آن را بگيرد به من مى رسد.

 مقدم شمردن عبادت بر تحصيل علم در اين ماه و ماههاى شعبان و رمضان نمايند؛ گر چه تحصيل علم نيز از برترين عبادتهاست.

 خواندن دعاي وارد شده كه در هنگام ديدن ماه در شب اول .

 خواندن بيست ركعت نماز در شب اول اين ماه، بعد از نماز مغرب كه در هر ركعت بعد از سوره فاتحه و اخلاص را يك مرتبه خوانده و براى هر دو ركعتى ، يك سلام بدهد .

یا نمازی که از  پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) روايت شده: كسى كه دو ركعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در ركعت اول آن، سوره فاتحه و الم نشرح را يك بار و اخلاص را سه بار و در ركعت دوم، سوره فاتحه، الم نشرح، اخلاص و معوذتين (ناس و فلق) را هر كدام يك بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نيز سى بار ((لا اله الا اللّه)) گفته و سپس سى بار بر پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزيده شده و او را مانند روزى كه از مادر متولد شده از گناهان بيرون مى برد .

 توجه به خداى متعال با نامهاى او مانند ((كريم العفو و مبدل السيئات بالحسنات)) و توسل به او به وسيله محمد و آل او (عليه السلام )

 اعمال شب ((ليلة الرغائب)) که در ادامه ذکر می‌شود. 

 در روز اول روزه، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعايى كه در اقبال سيد قدس سره روايت کرده است.

 در تمام ماه، هزار بار بگويد: استغفر اللّه ذاالجلال و الاكرام من جميع الذنوب و الاثام.

شيخ صدوق (ره) روايت كرده است: اگر كسى اين ذكر را در رجب، هزار بار بگويد، خداوند متعال مى فرمايد: اگر گناهان شما را نبخشم، پروردگار شما نيستم، پروردگار شما نيستم، پروردگار شما نيستم !

در تمام ماه رجب، سوره توحيد را ده هزار بار و همچنين روايت شده است كه هزار بار بخواند.

روايت شده است: (كسى كه هزار بار آن را بخواند روز قيامت ، عمل هزار پيامبر و هزار فرشته را مى آورد و هيچكس نزديكتر از او به خدا نيست ؛ مگر كسى كه بيشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن اين سوره در رجب ، چندين برابر است) 

 هزار بار در اين ماه خدا را تسبيح كردن.

در روايت آمده است كسى كه چنين عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى او نوشته و صد كاخ در بهشت براى او مى سازد .

 در تمام اين ماه ، هزار بار ( لا اله الا اللّه )

روايت شده است كسى كه در اين ماه اين عمل را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى او مى سازد .

گفتن صد بار (استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شريك و له و اتوب اليه) 

و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را مى آموزد و كسى كه چهار صد بار بگويد خداوند پاداش صد شهيد را براى او مى نويسد .

 در تمام ماه با پيروى از امام سجاد (عليه السلام ) در سجده ذكر « عظم الذنب من عبدك فليحسن العفو من عندك» را گفتن 

 هر صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاى يا من ارجوه لكل خير.... را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت داده گريه كند و بگويد: يا ذالجلال و الاكرام يا ذا النعماء و الجود يا ذا المن و الطول حرم شيبتى على النار. 

 خواندن دعاى : يا من يملك حوائج السائلين ...

 زيارت امام حسين (عليه السلام ) در اول و وسط ماه است. 

 روز بيست و هفتم رجب ، مستحب است كه روزه بگيرد، غسل كرده و زيارت پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) و حضرت على (عليه السلام ) را بخواند.

لیلة الرغائب

اولین شب جمعه ماه رجب را لیلة الرغائب نامند. در این شب ملائك بر زمین نزول می كنند. برای این شب عملی از رسول خدا صلی الله علیه و آله ذكر شده است كه فضیلت بسیاری دارد و بدین قرار است :

 از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) روايت شده است كه فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد؛ زيرا شبى است كه فرشتگان آن را ((ليلة الرغائب)) مى نامد. اين نامگذارى به اين جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت، هيچ فرشته اى در آسمان ها و زمين نمى ماند، مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مى شوند. 

آنگاه خداوند، به طور غير منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرمايد: اى فرشتگانم! هر چه مى خواهيد از من درخواست كنيد. فرشتگان عرض مى كنند: حاجت ما اين است كه از روزه داران رجب درگذرى . خداوند مى فرمايد: اين كار را انجام دادم .

* پیامبراكرم صلوات الله علیه فرمود: هر كس یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، مستوجب خشنودی خدا می شود و غضب الهی از او دور می گردد و دری از درهای جهنم بر روی او بسته می شود .

پیامبراكرم(ص) فرمود: ماه رجب، ماه استغفار امت من است. پس در این ماه بسیار طلب آمرزش كنید كه خدا آمرزنده و مهربان است .

روز پنج شنبه اول آن ماه - در صورت امكان و بلا مانع بودن-  روزه گرفته شود. چون شب جمعه شد؛ ما بین نماز مغرب و عشاءدوازده ركعت نماز اقامه شود كه هر دو ركعت به یك سلام ختم می شود و درهر ركعت یك مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، دوازده مرتبه سوره توحید خوانده شود. و چون دوازده ركعت به اتمام رسید، هفتاد بار ذكر" اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله" گفته شود.

پس از آن در سجده هفتاد بار ذكر" سبوح قدوس رب الملائكة والروح" گفته شود. پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذكر" رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلی الاعظم" گفته شود. در اینجا می توان حاجت خود را از خدای متعال درخواست نمود. ان شاء الله به استجابت می رسد .

پیامبراكرم صلوات الله علیه در فضیلت این نماز می فرماید :

كسی كه این نماز را بخواند، شب اول قبرش خدای متعال ثواب این نماز را با زیباترین صورت و با روی گشاده و درخشان و با زبان فصیح به سویش می فرستد. پس او به آن فرد می گوید: ای حبیب من، بشارت بر تو باد كه از هر شدت و سختی نجات یافتی .

میّت می پرسد تو كیستی؟ به خدا سوگند كه من صورتی زیباتر از تو ندیده ام و كلامی شیرین تر از كلام تو نشنیده ام و بویی، بهتر از بوی تو نبوئیده ام .

آن زیباروی پاسخ می دهد: من ثواب آن نمازی هستم كه در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب به نزد تو آمده ام تا حق تو را ادا كنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود و قیامت بر پا شود، من سایه بر سر تو خواهم افكند .